Yazar: Bejan Yılmaz
"The Blue Bird" ve "The Bees" gibi eserleriyle tanınan, 1911'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan, Belçikalı simgeci yazar ve oyun yazarı Maurice Maeterlinck; Einstein’ın da alıntıladığı şu sözleri söylemiştir: “Eğer arılar yeryüzünden kaybolursa insanın sadece 4 yıl ömrü kalır.” Peki arıları ekosistem için bu kadar önemli yapan nedir?[1]
Arıların Yaşamın Devamlılığı İçin Önemi
Arılar, doğanın mucizeleri arasında adeta birer sihirbazdır. Onların polinasyon dansları ve doğadaki diğer göz kamaştırıcı yetenekleri, bilim dünyasını bile şaşırtmaktadır. Dünyayı yeşillendirmek toprak, su ve güneş ışığından daha fazlasını gerektirir. Dünya mahsullerinin en az yüzde 30'unun ve tüm bitkilerin yüzde 90'nının yayılması ve gelişim göstermesi için çapraz tozlaşmaya ihtiyaçları vardır.[3] Arılar biyolojik çeşitliliğin ve doğanın korunmasında çok önemli bir rol oynamaktadır. Arılar tozlaşmaya ve bunun sonucunda da meyvelerin ve sebzelerin oluşumuna olanak sağlamaktadır. Arılar, polenleri bir çiçekten diğerine taşıyarak doğanın sağlığı için çok önemli bir unsur olan farklı bitki türlerinin varlığını garanti ederler.[3]
Arıların faydaları, genelde doğrudan onlardan gelen ürünlere dayalı olarak ölçülür. Bal, tabi ki en popüler olanlarıdır. Arılar, çiçek açan bitkilerden nektar veya iğne yapraklı ağaçlardan tatlı öz su toplar ve suları bal midelerinde depolar.[2] Toplananlar, kovandaki bal peteğinde saklanır ve de kovan arıları tarafından işlenip kurutulur. Sadece su içeriği yüzde 18’in altında ise bal toplanabilir ve bu yılda en fazla dört kere yapılır.[2]
Bitki Tozlaşması: Arılar, bitkilerin üremesi ve çoğalması için önemli bir rol oynarlar. Arılar, çiçeklere konarak çiçek tozunu bir çiçekten diğerine taşıyarak bitki tozlaşmasını gerçekleştirirler. Bu sayede bitkilerin meyve ve tohum üretimi sağlanır. Arıların yokluğunda, birçok bitki türü üremenin zorlaşır ve nesilleri tehdit altında kalır.[4]
Ekosistem Dengeleyici: Arılar, besin zincirinin önemli bir halkasını oluştururlar. Çünkü arılarla birlikte, bitkilerden polen ve nektar alarak hayatta kalmaya çalışan birçok canlı türü vardır. Arılar, yaptıkları tozlaşma sayesinde bitkilerin çoğalmasına katkı sağlarlar, bu da diğer hayvanların besin kaynakları açısından önemlidir.[4]
Doğal Kaynakların Korunması: Arılar, tabii kaynakları korumada da önemli bir role sahiptir. Tarımsal alanda yapılacak doğru arıcılık yöntemleri, doğayı koruma ve sürdürülebilirlik açısından önemlidir. Arı kovanları, ekosesteme uyumlu bir şekilde kurulursa, doğal döngüye katkıda bulunabilir ve doğal kaynakların korunmasına yardımcı olabilir.[4]
Havadaki Zararlı Madde Kontrolü: Arılar, havadaki zararlı maddelerin kontrolünde de önemlidir. Arılar, havadaki kirliliği algılayabilen ve zararlı maddeleri temizleyen doğal bir filtre görevi görürler. Bu nedenle, arıların yoğun olduğu bölgelerde hava kalitesi daha yüksek olabilir.[4]
Ekonomik Değer: Arıcılık, birçok ülke ve bölge için ekonomik olarak önemlidir. Arı ürünleri, bal, polen, balmumu, propolis gibi doğal ürünlerin üretimi ve satışıyla önemli bir ekonomik gelir kaynağı oluşturur. Aynı zamanda arıların yapılan bitki tozlaşmasıyla tarım verimliliğinin artması da ekonomik olarak değerlidir.[4]
Biyoçeşitlilik: Arılar, biyoçeşitliliğin önemli bir belirleyicisidir. Arıların varlığı, doğadaki farklı bitki türlerinin çoğalmasını ve çeşitliliğini artırır. Bu da ekosistemlerin daha sağlıklı ve dayanıklı olmasını sağlar.[4]
Arıların yaşamı için bu önemli faktörleri göz önünde bulundurmak, arılara ve ekosisteme daha fazla dikkat etmemiz gerektiğini göstermektedir. Doğal yaşamın sürdürülebilirliği için, arılara yönelik koruma çalışmaları ve bilinçlendirme faaliyetleri önemli bir role sahiptir.
Arıların Nesli Tehlikede
Arılar bir çok faktörden dolayı yok olmaktadırlar. İlk ve en önemli faktör, ekosistemin bozulmasıdır. Arılar (ve diğer bazı böcekler), bitkilerin en önde gelen polinatörleridir. Evrimsel süreçte arılar ve bitkiler, karşılıklı evrim denen bir süreçle, birbirlerine bağlı olarak evrimleşmişlerdir. Bitkiler arıları üzerlerine çekecek ama aynı zamanda onlara besin değeri olan nektarlar üretirler; arılarsa bu nektarı toplarken ister istemez vücutlarına yapışan polenleri diğer çiçeklere taşırlar. Böylece bitkiler sürekli olarak çoğalır, arılar da sürekli olarak kolonilerini doyurabilir. Eğer arıları bu denklemden çekecek olursanız, çiçekli bitkilerin önemli bir bölümü inanılmaz büyük yaralar alacaktır.[5] Bir başka önemli faktör de, çeşitli arı gruplarının genetik izolasyonuna neden olan habitatın parçalanmasıdır .[3] Hastalıkların ortaya çıkması da arıların ortadan kaybolmasını destekleyen bir başka faktördür. İklim değişikliğinin arıların yanı sıra birçok hayvan ve bitki türü üzerinde de güçlü bir etkisi bulunmaktadır.[3] Tüm bu faktörler bağımsız olarak hareket etmez, hepsi birbiriyle ilişkilidir ve esas olarak insandan kaynaklanan kısır bir çevrede birbirini beslemektedir.
Arıları Korumak İçin Neler Yapabiliriz?
Çevreye ve ekosisteme karşı duyarlı olmak, sosyal çevreden başlayarak doğa ve arı bilincini geliştirmek.
Tarımsal üretimde ve evlerde zirai ilaç kullanımını daha az ve bilinçli bir şekilde yapmak.
Ekolojik tarım ürünlerini tüketerek ekolojik üretime destek vermek.
Park, bahçe ve balkonlarda nektar ve polen veren arı dostu bitkiler yetiştirmek.
Sürdürülebilir gıda üretiminde arılara muhtaç olduğumuzu ve arıların insan dostu olduğunu bilmek.
Çevreyi ve dolayısıyla arıları koruyan politikaları desteklemek, bu tür politikaların oluşmasına katkıda bulunmak.[6]
Sonuç olarak, arılar ekosistemlerdeki kilit oyunculardır ve tozlaşma, bal üretimi gibi önemli işlevleri vardır. Ancak, arıların karşılaştığı tehditler, doğanın dengesini bozabilir ve gıda güvenliğini riske atabilir. Bu nedenle, arıların korunması hayati önem taşır. Ekosistemlerimizi ve gıda kaynaklarımızı sürdürülebilir bir şekilde yönetmek için arıların refahına odaklanmalı ve onları koruma çabalarını artırmalıyız.
Referanslar:
A quote from the life of the bee. (n.d.). Goodreads | Meet your next favorite book. https://www.goodreads.com/quotes/352447-if-the-bee-disappeared-off-the-face-of-the-earth
Arıların insanoğlu için önemi. (n.d.). Bee Careful. https://www.bee-careful.com/tr/meyve-cesitliligi/arilarin-insanoglu-icin-onemi/
Creative, A. (2020, 24). Organik mese Bali. Balkan Bal Evi | Organik Siyah Meşe Balı. https://www.balkanbalevi.com/blog/arilarin-onemi-arilar-ve-ekosistem-17
Arıların Yaşamı İçin Önemi Nedir? (2023, August 27). mühendisARI. https://www.muhendisari.com/blog/arilarin-yasami-icin-onemi-nedir/
Doğal Denge Noktaları: Arılar Ölürse, İnsanlar Da yok Olur Mu? (2015, June 11). Evrim Ağacı. https://evrimagaci.org/dogal-denge-noktalari-arilar-olurse-insanlar-da-yok-olur-mu-3681
Arıların Varlığını Tehdit Eden Faktörler - Balparmak. (2019, September 25). .https://www.balparmak.com.tr/arilarin-varligini-tehdit-eden-faktorler-nelerdir