Dijital Mahremiyet ve Veri Hırsızlığı

Yazar: Muhammed Güney Aydemir

Teknolojik cihazların insan hayatına bu kadar entegre olduğu bir dönemde dijitalleşme insanların verdiği karrarlarda çok büyük bir önem arz etmektedir. Dijital şirketler ve platforrmlar için insanların kişisel tercihlerine, sevdiği şeylere, ihtiyacı olan şeylere ve hobilerine göre ürünler sunmak pazarlama politikaları açısından kritik öneme sahiptir (Acquisti, et. al., 2015)Yapay zekanın gelişmesi ile kişisel veriler kullanılarak her kullanıcıya göre ürünler sunmak teknoloji firmalarca daha sık kullaanılmaktadır (Zuboff, S., 2015 Ancak bunu etik dışı davranışları gösteren firmalar yalnızca dijital firmalar değildir, siyasi liderler de bu durumdan faydalanmaktadır. 

Durumların Örnekleri ve Araştırmalar

2018 yılında Cambridge Analytica skandalıyla, Facebook üzerinden milyonlarca insanın verisinin izinsiz olarak toplandığı ve siyasi amaçlarla kullanıldığı ortaya çıktı (Cadwalladr, C., et. al.). Bu olay üzerinde yapılan birçok araştırma, kişisel verilerin sosyal medya platformalrı tarafından nasıl kullanıldığını ve gizlilik ihlallerinin kapsamını inceledi (Tufekci, Z., 2014). Skandal, küresel çapta dijital mahremiyet konusundaki farkındalığı artırdı (Schneier, B., 2015).

 Carniege Mellon Üniversitesi tarafından yapılan araştırmalar, insanların gizlilik sözleşmesini okumadan kabul etme eğiliminde olduğunu ve bunun mahremiyet ihllaerine ve veri hırsızlıklarına nasıl sebep olabileceği üzerinde çalışma yaptı. Araştırmalar, kullanıcıların gizlilikle ilgili endişelerine rağmen, sıklıkla rahatlık ve sosyal medya platformlarına erişim adına kendi bilgilerinin çalınmasına izin verdiklerini ortaya koydu (Hintze, et. al., 2019). 

2013 yılında Edward Joseph Snowden’ın NSA’nın (Ulusal Güvenlik Ajansı) geniş çaplı gözetim programını ifşa etmesi ile birlikte gözetim tartışmaları daha da artmıştır (Isaak, J., et. al. 2018). Bu olay üzerine yapılan araştırmalar, devletlerin dijital gözetim araçlarını kullanırken bireylerin mahremiyet haklarını nasıl ihlal ettiği ve bu durumun toplumdaki güven duygusunu nasıl etkilediğini incelemiştir (Lyon, D., 2018). Bu gizlilik sözleşmesinin bir diğer örneğide bir kullanıcının Apple markalı cihazının kurulumunu yaptığı esnada dikkatini çekmesi üzerine fotoğrafladığı ve bu fotoğrafı paylaştığı  siri ve dikteyi geliştir başlığı altında “Ses Kayıtlarını Paylaş” gizlilik maddesiydi (Kshetri, N. 2014).

Başka bir örnek olarak ise Rockyou2024 veri tabanından yapılan sızıntı olabilir, RockYou2024 adlı veri tabanından, yaklaşık 10 milyar benzersiz şifre yaygın olarak tanınan bir siber foruma sızdırıldı (Andrejevic, M., 2013). Bu devasa sızıntı 1,5 milyar yeni şifre ekleyerek bir önceki rekor sahibi RockYou2021’i geride bıraktı. Kaspersky uzmanları, kullanıcıların bu kapsamlı veri ihlalinin ardından kendilerini korumalarına yardımcı olmak için pratik bir kılavuz yayınladı (Pasquale, F., 2015).

 Siyasette Kullanımı

Siyaset alanında ise devletler bu durumu seçim sonuçlarını manipüle etmek için kullanılan bir araçtır (O’Neil, C., 2016). Dijital pltformlar, siyasetin seçim kampanyalarını kişiye özel mesajlarla yürütmesini sağlar.  Siyasi kampanyalar sosyal medya üzerinden seçmen verilerini analiz ederek, biireylerin siyasi eğilimlerini, korkularını ve ilgilerini tespit ederek kişiye özel gönderilen mesajlardaki her detayı bireye hitap edecek bir biçime getirebilir. Bu durum kişisel verilerin izinsiz kullanımı konusunda etik sorunlar oluşturur. Dijital mahremiyetin ihlali, propaganda amaçlı bilgi manipülasyonlarıyla kamuoyunu yönlendirmek için de kullanılır. Özellikle sosyal medya platformları aracılığıyla, bot hesapla (Bot hesap, internette ve sosyal medyada belirli görevleri otomatik olarak yerine getiren, yazılım tabanlı ve insan tarafından yönetilmeyen hesaplardır.) veya algoritmalar yardımıyla yanlış bilgi yayma (disinformation) kampanyaları düzenlenebilir. Bu tür manipülasyonlar, bireylerin siyasetle ilgili algılarını şekillendirebilir ve toplumda yanlış bilgiye dayalı kutuplaşmalara yani bloklaşmalara yol açabilir. Devletler, dijital gözetim araçlarıyla vatandaşların hareketlerini izleyebilir ve muhalifleri veya kendilerine potansiyel tehdit olarak gördükleri bireyleri takip edebilir. Örneğin, Çin’in Sosyal Kredi Sisteminde vatandaşların çevrimiçi davranışlarını izlenerek onlara puan verir ve bu puanlar, bireylerin sosyal hayatına veya siyasi haklarına doğrudan etki edebilir. Bu tür sistemler, devletin bireyler üzerindeki kontrolünü artırarak devletin otoriter yönetiminin güç kazanmasına sebep olabilir (Helbing, D., et. al. 2015).

Aynı zamanda muhalif kişilerin işledikleri suçları tespit edip oy kullanmama cezası gibi siyasi alanlarda bireyi pasif bırakacak cezalara da çarptırabilir. Dijital platformlar, siyasi protestolar ve sosyal hareketler hakkında veri toplamak için de kullanılır. Örneğin, ABD’de Black Lives Matter (Siyah Hayatlar Değerlidir) protestoları sırasında bazı sosyal medya platformlarının protestocuların verilerini devletle paylaştığı iddia edildi. Bu tür izleme faaliyetleri, siyasi hareketlerin baskı altına alınmasına, bireylerin protestolara katılma konusuna daha devlete karşı çekingen bakmasına neden olabilir.  Siyasi karar alıcılar, vatandaşların çevrimiçi davranışlarına ve veri analizlerine dayanarak politika geliştirebilir (Richards, N. M., et. al. 2014). Örneğin, çevrimiçi arama verileri, politikacıların toplumun gündemindeki sorunları daha iyi anlamasına yardımcı olabilir. Ancak bu süreç, bireylerin izinsiz olarak gözlemlenmesi ve verilerinin toplanması durumunda, gizlilik ihlallerine neden olabilir ve politikacıların vatandaşların özel yaşamına müdahalesine yol açabilir (Mayer-Schönberger, V., et. al., 2013).

Sonuç

Birçok web sitesi, kullanıcılardan izinsiz olarak çerezler ve izleyiciler yoluyla veri toplar. Bu araçlar, kullanıcıların internet üzerindeki aktivitelerini izler, ilgi alanlarını belirler ve bu verileri reklamcılık için kullanır. Araştırmalar, kullanıcıların büyük bir kısmının çerezlerin nasıl çalıştığı konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığını ve gizlilik sözleşmelerinin karmaşık dilinin bu konuda farkındalık eksikliğine neden olduğunu göstermiştir. Bir diğer durum ise sosyal medyanın bireyi analiz etmesidir; Facebook, Twitter, Instagram gibi sosyal medya platformları, kullanıcıların kişisel bilgilerini depolayarak analiz eder. Cambridge Analytica skandalında olduğu gibi, bu bilgiler izinsiz kullanıldığında bireylerin mahremiyetine yönelik ciddi ihlaller yaşanır. Bu olaylar, sosyal medya platformlarının gizlilik politikalarının ne kadar güvenilir olduğunu ve kullanıcıların hangi verilerinin toplandığını insanların sorgulamasına neden olmuştur.

Mobil uygulamaların çoğu, konum bilgilerini toplayarak kullanıcıların hareketlerini izleyebilir (Boyd, D., et. al., 2012). Örneğin, bazı sağlık uygulamaları, kullanıcıların günlük aktivitelerini takip ederken konum verilerine erişir. Bu tür uygulamaların verileri reklamcılara veya üçüncü taraflara satabileceği endişesi, kullanıcıların mahremiyet haklarını tehdit eden bir unsur olarak öne çıkmıştır (Solove, D. J., 2004). Yapay zeka teknolojileri, toplanan veriler üzerinde analiz yaparak kullanıcıların davranışlarını tahmin etmeyi mümkün kılar. Örneğin, Google ve Amazon gibi teknoloji şirketleri, kullanıcı verilerini analiz ederek kişiye özel reklamlar sunar. Bu uygulamalar, veri gizliliğini koruma konusunda daha fazla sorumluluk gerektirir ve bu nedenle, birçok araştırmacı bu teknolojilerin etik yönünü tartışmaktadır (Barocas, S., et. al. 2014).

Figür 1: Bu fotoğraftaki grafikte 2013-2024 yılları arası veri ihlallerinin maliyeti ve ihlal edilen kayıt sayısındaki artış verilmektedir. (ibm.com)

Referanslar

1. Acquisti, A., Brandimarte, L., & Loewenstein, G. (2015). Privacy and human behavior in the age of information. Science, 347(6221), 509-514. doi:10.1126/science.aaa1465

2. Zuboff, S. (2019). The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power. New York: PublicAffairs.

3. Cadwalladr, C., & Graham-Harrison, E. (2018, March 17). Revealed: 50 million Facebook profiles harvested for Cambridge Analytica in major data breach. The Guardian. Retrieved from https://www.theguardian.com/

4. Tufekci, Z. (2014). Engineering the public: Big data, surveillance and computational politics. First Monday, 19(7). doi:10.5210/fm.v19i7.4901

5. Schneier, B. (2015). Data and Goliath: The Hidden Battles to Collect Your Data and Control Your World. New York: W.W. Norton & Company.

6. Hintze, M., & Mulholland, J. (2019). The user-centric revolution: From data subjects to data citizens. International Data Privacy Law, 9(4), 283–287. doi:10.1093/idpl/ipz017

7. Isaak, J., & Hanna, M. J. (2018). User data privacy: Facebook, Cambridge Analytica, and privacy protection. Computer, 51(8), 56-59. doi:10.1109/MC.2018.3191268

8. Lyon, D. (2018). The Culture of Surveillance: Watching as a Way of Life. Cambridge: Polity Press.

9. Kshetri, N. (2014). Big data’s impact on privacy, security and consumer welfare. Telecommunications Policy, 38(11), 1134-1145. doi:10.1016/j.telpol.2014.10.002

10. Andrejevic, M. (2013). Infoglut: How Too Much Information is Changing the Way We Think and Know. New York: Routledge.

11. Pasquale, F. (2015). The Black Box Society: The Secret Algorithms That Control Money and Information. Cambridge, MA: Harvard University Press.

12. O’Neil, C. (2016). Weapons of Math Destruction: How Big Data Increases Inequality and Threatens Democracy. New York: Crown Publishing Group.

13. Helbing, D., & Pournaras, E. (2015). Society: Build digital democracy. Nature, 527(7576), 33-34. doi:10.1038/527033a

14. Richards, N. M., & King, J. H. (2014). Big data ethics. Wake Forest Law Review, 49, 393-432.

15. Mayer-Schönberger, V., & Cukier, K. (2013). Big Data: A Revolution That Will Transform How We Live, Work, and Think. New York: Houghton Mifflin Harcourt.

16. Boyd, D., & Crawford, K. (2012). Critical questions for big data: Provocations for a cultural, technological, and scholarly phenomenon. Information, Communication & Society, 15(5), 662-679. doi:10.1080/1369118X.2012.678878

17. Solove, D. J. (2004). The Digital Person: Technology and Privacy in the Information Age. New York: New York University Press.

18. Barocas, S., & Nissenbaum, H. (2014). Big data’s end run around procedural privacy protections. Communications of the ACM, 57(11), 31-33. doi:10.1145/2668897

19. Floridi, L. (2014). The Fourth Revolution: How the Infosphere is Reshaping Human Reality. Oxford: Oxford University Press.

20.Yeung, K. (2017). ‘Hypernudge’: Big data as a mode of regulation by design. Information, Communication & Society, 20(1), 118-136. doi:10.1080/1369118X.2016.1186713